IN MEMORIAM – “paus Franciscus bracht mij thuis.”
Dat paus Franciscus een bijzondere bisschop van Rome zou worden, zal voor iedereen duidelijk geweest zijn vanaf het eerste begin. Zijn eerste openbare kennismaking met de wereld, op het kleine balkonnetje van de Vaticaanse basiliek boven het graf van de Rots van het Geloof, vormde een groot contrast met zijn voorganger Benedictus XVI. “Goedenavond”. Ik was meteen verkocht. In deze paus, de eerste die ik tijdens mijn katholieke leven bewust meemaakte, zag ik werkelijk de plaatsvervanger van Christus op aarde. Zijn pontificaat bevestigde dit geloof telkens opnieuw.
Een van de momenten die op mij de meeste indruk maakten, vond plaats in het eerste jaar van zijn pontificaat (2013). Dit was zijn omhelzing van een man met een bijzondere huidziekte. Een man die ikzelf, moet ik tot mijn schaamte bekennen, waarschijnlijk met een boog zou zijn gepasseerd in het geval ik hem was tegengekomen, want hij zag er verschrikkelijk uit. Groot zijn dus onze tekortkomingen, en nog groter was dus de liefde die de paus deze man schonk door hem een knuffel en een kus te geven. Paus Franciscus gaf deze man wat hij het meest nodig had: nabijheid.
Het is die nabijheid die de paus tijdens zijn hele leven, maar vooral tijdens zijn pontificaat benadrukte. In zijn oprechte, nederige liefde voor de allerminsten. De daklozen van Rome, de vluchtelingen op Lampedusa, de mensen die veroordeeld worden wanneer zij niet precies leven volgens de wetten van de Kerk: de paus was hen nabij, had hen lief en verwelkomde hen. Het was precies die verwelkoming die dan ook van links tot rechts verkeerd begrepen werd. De wereld presenteerde de heilige vader het liefst als een kerkhervormer, die zou afrekenen met het verbod op abortus, vrouwen tot priester zou wijden en mensen met een andere geaardheid het recht zou geven om te trouwen. Diezelfde wereld kwam er op zulke momenten telkens opnieuw achter dat de paus katholiek is, en hoe weinig zij begrijpt van Christus.
Diezelfde wereld kwam er op zulke momenten telkens opnieuw achter dat de paus katholiek is”
Want de paus is katholiek, en de leider van de Heilige Rooms-Katholieke Kerk, de gemeenschap van God, de bruid van Christus. De Kerk die ik in mijn puberteit was kwijtgeraakt, in een tijd waarin ik een haatdragende houding ontwikkelde tegenover andere mensen en Christus volledig de rug toekeerde. Het was paus Franciscus die mij terugbracht, vanaf die eerste kennismaking, op het balkon van de Sint Pieter.
Ik wilde dan ook heel erg graag naar de Wereldjongerendagen in Krakau in 2016, om deze paus te ontmoeten. Het ontbrak me echter aan de middelen en een netwerk van medekatholieken om daar werk van te maken. Wel wandelde ik in dat jaar voor het eerst de kerk weer binnen. De verloren zoon was teruggekeerd, en zijn Vader verwelkomde hem. Ik hervond het katholieke geloof, herstelde de relatie met Christus, en het vuur van de Heilige Geest laaide sterker dan ooit in mij op. Met een belangrijke boodschap van een bevriende priester, die ik altijd in mijn hart heb gehouden: geloof kan nooit gepaard gaan met fanatisme.
De enige Nederlandse pontifex in de geschiedenis heeft het kennelijk bijzonder verbruid in Rome.”
Paus Franciscus leerde mij dat het geloof in Jezus zich altijd moet uiten in nederigheid, dienstbaarheid en liefde. Niet voor niets vernoemde hij zich naar één van de bekendste heiligen van de Kerk, die het armoede-ideaal beleefde in volledige overgave aan de schepping. Toch overwoog hij naar het schijnt ook een ándere naam1, die hem ook prima gepast zou hebben: Adrianus. De zesde paus met deze naam was de enige Nederlandse pontifex in de geschiedenis, die het kennelijk bijzonder heeft verbruid in Rome. Zijn dienstwerk voor de armen, strijd tegen corruptie en pogingen tot hervorming zorgden niet alleen voor een snelle dood (Adrianus VI werd mogelijk vergiftigd en stierf na een jaar) maar ook dat er vier eeuwen lang geen niet-Italiaan meer plaatsnam op de Heilige Stoel. Nu is Adrianus een van mijn doopnamen, en ik voel dan ook een bijzondere verbinding met deze eenvoudige dienaar van Christus.
De ontmoeting met paus Franciscus liet nog even op zich wachten, maar de Heilige Geest voorzag en in 2019 kreeg ik een geschenk uit de hemel: tijdens een werkbezoek aan Rome kreeg ik de heilige vader voor het eerst in het echt te zien tijdens de heilige Mis in de Sint Pieter, op Missiezondag, 20 oktober. Geheel onverwacht overigens. Ik stond die ochtend nietsvermoedend als één van de eersten op het Sint Pietersplein om de Latijnse Mis te kunnen bijwonen, maar trof een enorme wachtende menigte en zag mijzelf tot mijn grote verbazing de enorme basiliek inlopen om daar geconfronteerd te worden met de aanblik van een witte zetel voor het hoofdaltaar en erachter te komen dat ik een pontificale Hoogmis met de paus zou bijwonen. Ik was volledig overrompeld en tot tranen geroerd.
Deze ervaring is me voor altijd bijgebleven, ook omdat ik op diezelfde zondag een voettocht heb ondernomen naar de kathedraal van Rome (de Sint Jan van Lateranen) en die middag als eerste de Heilige Trap mocht beklimmen: de trap uit het paleis van Pontius Pilatus die Jezus heeft betreden bij Zijn veroordeling. Het was een geheiligde dag die mijn geloofsleven veel goed heeft gedaan.
In de jaren erna ontmoette ik na veel vrijgezelle omzwervingen en zelfs een overweging van een roeping tot het priesterschap mijn vrouw Linda, die ik ten huwelijk vroeg op de Wereldjongerendagen van Lissabon. Opnieuw een belevenis die sterk verbonden is met het pontificaat van Franciscus, want wij zagen hem hier opnieuw, van zeer veraf tot aan zeer dichtbij. Dit keer was er wel een katholiek netwerk in wiens gezelschap ik deze bijzondere reis mocht ondernemen, namelijk de jongeren van het bisdom Haarlem-Amsterdam, met wie ik mij tot op de dag van vandaag zeer sterk verbonden voel.
Het allergrootste hoogtepunt rond paus Franciscus in mijn katholieke leven vond ten slotte plaats tijdens mijn huwelijksreis. Als pasgetrouwden hadden wij ons aangemeld als sposi novelli; de getrouwde stellen die bij een publieke audiëntie van de paus zeer dichtbij het podium mogen zitten en de paus mogen ontmoeten. Met hulp van onze Almelose trouwpastoor én een bevriende Filipijnse priester woonachtig in Rome, konden wij een dag van tevoren de zeer gewilde tickets ophalen bij de bronzen deuren van het Vaticaan. Die gaven ons de volgende dag de mooiste herinnering in ons leven tot nu toe: een persoonlijke ontmoeting met de paus. Het moment is uiteraard vastgelegd en herinnert ons voor altijd aan de warme liefde van deze plaatsbekleder van Christus.
Hoe nu verder?
In de eerste momenten na zijn overlijden verschenen talloze in memoria die het leven van paus Franciscus beschrijven. Het is dus niet nodig om daar verder op in te gaan. Wel schreef ik in een eerder artikel over de autobiografie van paus Franciscus, de eerste die tijdens het leven én tijdens het pontificaat van een paus verscheen, waarin hij uitlegt hoe het christelijk geloof volgens hem zou moeten worden ingevuld. Laat dit een blauwdruk zijn voor het pausschap. De Kerk is immers niet alleen een levende, duizenden jaren oude traditie maar ook het verzamelde volk van God. Dat volk heeft een herder nodig. Talloze herders zijn ons voorgegaan, maar degene die naar mijn persoonlijke mening (zonder daarbij gehinderd te worden door al teveel kennis over voorgangers) het dichtst in de buurt komt van Jezus Zelf, is en blijft paus Franciscus. Elke toekomstige paus die zijn best doet om hem na te volgen in liefde en nabijheid, doet het wat mij betreft uitstekend.
Moge de Heilige Geest ons in een nieuwe herder voorzien.
Voor de Heilige Vader, Paus Franciscus: mogen de Engelen u geleiden naar het Paradijs.
1. Twan Geurts: De Nederlandse paus: Adrianus van Utrecht 1459-1523 (2017)
