De Poolse maatschappelijk werkster Irena Sendler redde duizenden kinderen van de nazi’s, en inspireert nog steeds
Er zijn in de geschiedenis veel heldhaftige vrouwen geweest. Het verhaal van Irena Sendler, de vrouw die moedig de nazi’s trotseerde om duizenden kinderen te redden, is ronduit verbazingwekkend en belangrijk voor onze tijd. Als jonge Poolse katholieke maatschappelijk werkster in Warschau tijdens de Tweede Wereldoorlog, redde Sendler 2.500 Joodse kinderen van de nazi’s door hen uit he getto van Warschau te smokkelen.
Toen in 1939 de oorlog uitbrak, was Sendler 29 jaar oud en werkte ze voor de Welzijnsafdeling van de gemeente Warschau. Ze werkte in kantines in de hele stad – plaatsen die voedsel, geld en andere benodigdheden verstrekten aan wezen, bejaarden en armen. Ze begon via haar organisatie hulp te verlenen aan Joodse gezinnen en vervalste documenten voor hen nadat de Duitsers Polen waren binnengevallen in september 1939.
In oktober 1940 werden de Joden die in Warschau woonden in het getto geplaatst, een gebied dat van de rest van de stad was afgesloten. Een maand later werd het getto verzegeld en 400.000 mensen werden er achtergelaten om te sterven. De benauwde, vuile en verarmde omstandigheden in het getto leidden tot een snelle verspreiding van ziekten. Het sterftecijfer onder de Joden die daar woonden liep op tot 5.000 per maand.
(WARSCHAU, POLEN – 1942: Irena Sendler (1910-2008) – Poolse verpleegster en maatschappelijk werkster die ongeveer 2.500 Joodse kinderen hielp redden van de Holocaust. In 1965 werd zij door de staat Israël erkend als Rechtvaardige onder de Volkeren. Op de foto: Irena Sendler in Warschau, het door de Duitsers bezette Polen, in 1942. (Foto door Laski Diffusion/Getty Images)
Sendler was verbijsterd over de omstandigheden in het getto. Ze sloot zich aan bij de Zegota, een raad van de Poolse ondergrondse verzetsbeweging die Joden hielp, en ze slaagde erin een pas te bemachtigen van Warschau’s afdeling voor epidemieënbestrijding om het getto binnen te komen. Vermomd als verpleegster en onder het voorwendsel Joden te controleren op ziektes en medische hulp te verlenen, begon Sendler Joodse kinderen uit het getto te smokkelen. Ze redde de kinderen van de dood door ziekte, verhongering of het vernietigingskamp Treblinka, waar de nazi’s in 1942 begonnen met het deporteren van getto-overlevenden.
Irena vond, met een paar helpers, creatieve manieren om baby’s en kinderen uit het getto te halen. Zuigelingen werden weggedragen in zakken, lijkzakken, karren, gereedschapskisten en zelfs doodskisten. Oudere kinderen werden door een kerk in het getto geleid die uitmondde in de stad.
Sendler gaf de kinderen die ze redde valse identiteiten en vond een thuis voor de kinderen bij vrijgevige families, kloosters en weeshuizen. Ze schreef van elk kind de echte naam, familie en locatie op een briefje en stopte de papieren in potten die ze, ironisch genoeg, tegenover Duitse kazernes begroef. Na de oorlog groef ze de kruiken op en probeerde families te herenigen.
(Foto van kinderen die uit het getto van Warschau zijn gered door Irena Sendler (1910-2008), Pools verpleegster en sociaal werkster die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Poolse ondergrondse diende. Gedateerd 1941. (Foto door Universal History Archive/Universal Images Group via Getty Images)
In oktober 1943 werden de nazi’s zich bewust van Sendler’s undercover activiteiten en de Gestapo arresteerde haar. Sendler werd zwaar gemarteld in de gevangenis – de nazi’s braken haar benen en voeten in een poging informatie uit haar te forceren – maar Sendler doorstond de martelingen dapper en weigerde de kinderen en de mensen die hen hielpen te verraden. Sendler bracht acht weken in de gevangenis door en werd ter dood veroordeeld, maar leden van de Zegota kochten enkele nazi’s om om haar te laten gaan, en ze ontsnapte.
Sendler was de rest van de oorlog op de vlucht voor de nazi’s, maar ze bleef de Joden helpen met groot persoonlijk risico. Na de oorlog groef ze de potten met de namen van de kinderen op en spoorde alle 2.500 kinderen en de locaties van hun families en verwanten op. Ze bleef de rest van haar leven betrokken bij sociaal werk.
Sendler ontving vele onderscheidingen voor haar werk, waaronder het Poolse Gouden Kruis van Verdienste en de Israëlische onderscheiding “Rechtvaardigen onder de Volkeren”. Toch bleef het verhaal van Sendler grotendeels onbekend, totdat vier schoolmeisjes uit Kansas in 1999 een project over haar verhaal maakten en een wereldwijde beweging op gang brachten. Een film, “The Courageous Heart of Irena Sendler”, werd uitgebracht in 2009, het jaar na Sendler’s dood.
Tijdens haar leven gaf Sendler zichzelf niet veel eer voor wat ze tijdens de oorlog heeft gedaan. Ze zei: “Elk kind dat met mijn hulp is gered en met de hulp van alle geweldige geheime boodschappers, die nu niet meer leven, is de rechtvaardiging van mijn bestaan op deze aarde, en geen titel tot glorie.” Bij een andere gelegenheid zei zij: “Ik ben opgevoed met de overtuiging dat een mens gered moet worden als hij verdrinkt, ongeacht godsdienst en nationaliteit. De term ‘held’ irriteert mij enorm – het tegendeel is waar – ik blijf gewetenswroeging houden dat ik zo weinig gedaan heb.”
In onze tijd, waarin in de Verenigde Staten dagelijks bijna evenveel kinderen worden geaborteerd als Sendler tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft gered, en waarin kinderen worden bedreigd in Oekraïne, dicht bij Sendlers geboorteland Polen, is Sendlers verhaal inspirerend en een voorbeeld voor ons allen om op te staan tegen het kwaad, zodat anderen kunnen leven.
Lees het oorspronkelijke artikel hier
