Popmuziek en de Bijbel- deel 2

Door: Ruud Hoogenboom

In het eerste deel van het artikel van Ruud Hoogenboom is de relatie tussen popmuziek en geloof beschreven. In dit tweede deel wordt deze relatie verder beschreven, onder andere aan de hand van enkele voorbeelden.

Een voorbeeld: Leonard Cohen

In 2012 schreef de Canadese dichter en zanger Leonard Cohen (1934-2016) op 78-jarige leeftijd het lied Going Home van het album ‘Old Ideas’. Hij heeft zo’n thuis nooit gehad. Op jonge leeftijd verliet hij het ouderlijk huis in Montreal en was daarna eindeloos onderweg. Ieder mens kent wel de stem die het eindeloze denken verwoordt én één die van dieper lijkt te komen. In dit lied komt een ‘Stem’ vanuit de diepte van de ziel, die hem ‘opdraagt’ niet zijn eigen lied te zingen. Hij slikt zijn eigen woorden in en wordt spreekbuis van God. Een thema, dat ook in het lied Anthem uit 1992 terugkomt. Hierin bezingt Cohen, dat de menselijke ziel tegen alles in reikt naar God: ‘There is a crack in everything; that’s how the light gets in’.

Op het album ‘Old Ideas’ staan ook de liederen Amen, Show me the place, Darkness en Come Healing. Met zijn wereldberoemde Hallelujah bleek hij al eerder een dichter die speelde met taal, die het seculiere en het religieuze met elkaar verbindt. (5)

En nog een voorbeeld: Echte liefde

De benedictijner monnik Thomas Quartier bespreekt in zijn boek ‘Liefdesgeboden’ (2019) Neal Youngs nummer Heart of Gold: “Echte liefde is willen leven en geven. Je moet steeds dieper graven wanneer je een hart wilt vinden dat aan deze wensen recht kan doen. De zanger is een mijnwerker die graaft naar de liefde. Het blijft in dit lied in het midden of hij nu zijn eigen hart zoekt of dat van een ander. Het enige wat wij weten, is dat hij uit eigen kracht geen recht kan doen aan de zoektocht van zijn gevoelens.” (6)

‘Heilige herrie’

En dan nu het nieuwe boek ‘Heilige herrie’. De auteur Corjan Matsinger, jongerenwerker en docent godsdienst, religieus trendwatcher en eigenaar van Young & Holy. Matsinger maakt deel uit van De Poptempel, “een collectief van muziekliefhebbers die zoeken naar de crossovers tussen zingeving en de popcultuur. We maken dit op een creatieve manier toegankelijk voor jong en oud, bijvoorbeeld door onze popquiz of tijdens een informele ontmoeting in ons popcafé in Utrecht”, aldus de website heilige-herrie.nl. De uitgave heeft iets van geloofsopbouw op laagdrempelige manier. Zijn fascinatie start in 1993 als hij als 16-jarige jongen voor het eerst naar een concert van U2 gaat, waar Bono in de Kuip luidkeels een gebed tot God zingt. (blz.8)

Matsinger vindt het leuk “om aan de hand van muziek op een laagdrempelige manier met mensen het gesprek aan te gaan over levensvragen, zingeving en geloof. Muziek is voor mij de ideale manier om met anderen te spreken over de grote vragen van het leven. Dat is voor mij de perfecte brug.” In die zin, zal dit boek ook Mgr. Mutsaerts ontzettend aanspreken.

Het is een boek vol verhalen, anekdotes en lijstjes over popmuziek en geloof. Vele popmuzikanten zullen beamen: “het podium van de kerk blijkt een goede opstap naar de spotlight van de concertzaal” (blz.18), maar dat geldt uiteraard ook klassieke (kerk)muziek.

Thema’s als gebeden in de popmuziek, protestsongs, negro-spirituals, maar ook diepere teksten over bijvoorbeeld psalm 23 in de hitlijsten (blz.46-51), Genesis (blz.77-80) en lijsten waarin Bijbelteksten geciteerd worden. Ook een soort naslagwerk dus, maar geen christelijke popencyclopedie. En vaak zit in het verhaal de meerwaarde. “Pink Floyd heeft bijvoorbeeld een liedje met de titel ‘Sheep’. Daarin gebruiken ze psalm 23 als stijlmiddel, om zo een aanklacht te doen tegen gelovige mensen die zonder al te kritisch denken gemakzuchtig hun leider achternalopen. Dat refereert aan een bepaald tijdvak, de jaren zeventig en tachtig. Maar misschien heeft die zanger ook wel een punt. Dus al is het een heel felle aanklacht, dat maakt niet dat ik er niet naar zou kunnen luisteren”, aldus de auteur in een interview.

“Ik vind dat popmuziek vaak ruimte biedt aan bijvoorbeeld de Klaagliederen en de Psalmen. In de popmuziek is er ruimte voor twijfel en boosheid, iets dat ik in de Psalmen ook vaak terugvind. Ik vind dat mooi, omdat dit herkenbaarheid geeft en ruimte biedt voor je eigen frustratie en twijfel.”

Centraal staat in dit boek de positieve insteek tegenover de religieuze boodschap van hedendaagse popmuziek. Dus geen gedoe over ‘liedjes die satanisch zouden zijn’ of ‘terugdraai antichristelijke liedjes’. Ook ruime aandacht voor deze thema’s. De hoofdstukken kunnen los van elkaar gelezen worden, zeker die met ‘leuke informaties (over ‘songs die op de hemelpoort kloppen’) en weetjes’.

De auteur hoopt dat zijn boek christenen aan het denken zet over het feit dat er heel wat meer ‘God’ buiten de muren van de kerk te vinden is dan je op het eerste gezicht zou denken. Volgens hem is popmuziek “één van de terreinen waarop alle levensvragen voorbijkomen. En bij levensvragen ontkom je natuurlijk niet aan geloof en religie”.

Ook zitten er lijsten bij van tien pagina’s met zo’n driehonderd nummers waarin ‘direct’ naar een Bijbeltekst verwezen wordt.

Maar het is meer dan alleen een boek. Er zijn lijsten opgenomen met zo’n driehonderd nummers waarin ‘direct’ naar een Bijbeltekst wordt verwezen, er zijn of komen Spotify-lijstjes, een speciaal YouTube-kanaal, een podcast, een vernieuwde popquiz. En ‘Let the music play!’ laat mensen met elkaar in gesprek gaan over levensvragen, maar daagt ook uit voor challenges.

Dat is dus behoorlijk interactief en niet alleen voor de jeugd! Van harte aanbevolen voor eenieder die meer wil weten over de crossovers tussen popmuziek en geloof. (8)

Tenslotte: Roekeloze liefde

In 2018 werd het lied Reckless Love (Cory Asbury) miljoenen keren online bekeken. Kennelijk hoor je het weleens in een protestantse dienst. De bekende EO-presentator Andries Knevel legde het lied aldus uit: “De schrijvers van het lied legden uit, dat de roekeloosheid niet bij het karakter van God hoort, maar wel bij Zijn daden. Daden die maar één doel hebben: mensen tot Hem te trekken. Immers, was het niet wat roekeloos dat de herder de 99 schapen in de steek liet om dat ene schaap te zoeken? Waar zouden de 99 andere gebleven zijn?”. (9)

Tsja, misschien is de hamvraag wel “Is God een dj?” Wie weet, in ieder geval een goede vraag om over na te denken (hoofdstuk 5 in het boek van Matsinger!). Het blijkt een citaat dat rapper Maxwell Fraser scandeert vanaf het Pinkpoppodium. Sister Bliss liet Maxi Jazz hier een tekst op maken. Je kunt er ook over lezen op https://www.kuleuven.be/thomas/page/is-god-a-dj/. Want ook daar, op academisch niveau, veel aandacht voor onder meer popmuziek en geloof.

Of u bepaalde popliederen wel of niet geschikt vindt voor de liturgie laat ik graag aan u als professional over, maar dat popmuziek en de Bijbel aansprekende overeenkomsten hebben en dus bij het evangeliseren van de cultuur gebruikt kan en moet worden, staat voor mij als paal boven water. Een beetje roekeloosheid op zijn tijd is niet verkeerd. Veel succes hiermee.

Wij willen Ruud graag bedanken voor zijn uitgebreide artikel! Het is inspirerend om te ontdekken hoe we ons geloof kunnen verspreiden aan de hand van zoiets moois als muziek. 

 

Referenties en voetnoten:

 * C. Matsinger, Heilige Herrie. Geloven in de popmuziek, ISBN 9789463691017, € 16,90, uitg. Buijten & Schipperheijn Motief, 160 blz., 2020. Voor meer info: https://heilige-herrie.nl/

* F. van Omvlee, Jan Andries de Boer, Piet van Die, Van Elvis-Viering tot U2-dienst, het gebruik van popmuziek in de kerk, 144 blz., ISBN 9789023955245, paperback, € 16,99, KokBoekencentrum.

Voetnoten

1) R. Hoogenboom; bespreking van F. van Omvlee, Jan Andries de Boer, Piet van Die, Van Elvis-Viering tot U2-dienst, het gebruik van popmuziek in de kerk, in: KDOV-blad Herfst 2019, blz. 39-40; zie ook recensie door M. Hoondert, Popmuziek in de kerk in: Gregoriusblad, nr.3, sept. 2020

2) R. Mutsaerts, En dan denk ik aan Brabant … Brandt daar nog licht, 2019, blz.101, 110-112, 131-132, 171-173, 203; E. Heijerman, Van deze tijd?, in: Gregoriusblad, nr.4, 2020, blz.3

3) R. Mutsaerts, En dan denk ik aan Brabant, blz. 39-41, 123, 128, 134-138, 140-141, 147-148

4) E. Hendrix, Koning Christus of vals idool? Hoe bekeerde popsterren onze cultuur beïnvloeden, in: Katholiek Nieuwsblad, nr.47, 22 nov. 2019; A. Ramaker, ‘Met haar stem overwint ze alle drempels’, in: EO-Visie, nr.51-52, 21 dec.’19-3 jan.’20, blz.52-54

5) F. Kazenbroot, Op weg naar huis. Twee stemmen in een lied van Leonard Cohen, in: Herademing, nr.104, juni 2019, blz.13-16; R. Mutsaerts, En dan denk ik aan Brabant, blz.31

6) E. Hendrix, bespreking ‘Liefdesgeboden’ in: Katholiek Nieuwsblad, nr.39, 27 sept. 2019, blz.8-9

7) De gevoelens, de liedjes, in: Omega, 2014, nr.2, blz.24-26

8)  interviews op https://visie.eo.nl/artikel/2021/01/nieuw-boek-heilige-herrie-van-corjan-matsinger – ook in EO-Visie, nr.5, 30 jan.-5 febr. ’21 en https://cip.nl/cip+/82826-popmuziek-bouwt-corjan-matsinger-op-in-geloof/

9) A. Knevel, Roekeloze liefde, EO-Visie, nr.51-52, 19 dec.’20-1 jan.’21, blz.79; https://visie.eo.nl/artikel/2018/06/het-verhaal-achter-het-lied-reckless-love

 

Wil je meer artikelen lezen? Neem een abonnement op Omega Magazine. Kijk daarnaast ook op onze Instagram en FB-pagina