Popmuziek en de Bijbel- deel 1

Door: Ruud Hoogenboom

Enige tijd geleden ontving de redactie een mooi artikel geschreven door Ruud Hoogenboom. In het artikel gaat Hoogenboom in op de relatie tussen het katholieke geloof, de Bijbel en de rol van popmuziek. Om de inhoud van het artikel de juiste aandacht te kunnen schenken, is het artikel opgedeeld in twee delen. Het eerste deel kun je hieronder lezen.

Al vele jaren proberen voorgangers mensen weer naar de kerk te krijgen met ‘speciale diensten’. Net zoals de jaarlijkse ‘The Passion’ vele kijkers trekt met popmuziek in relatie tot de Kruisweg, staan zogeheten Top2000-diensten in toenemende mate in de belangstelling. De auteurs F. van Omvlee, Jan Andries de Boer en Piet van Die, schrijvers van het boek Van Elvis-Viering tot U2-dienst, het gebruik van popmuziek in de kerk, gaan in dit boek dieper in op de religieuze inhoud van popmuziek en de waarde daarvan voor de kerk. Het boek beschrijft hoe je een kerkdienst rond popmuziek inricht en voorbereidt, en bevat daarnaast een kleine ‘theologie van de popmuziek’. Naast hun ‘gewone diensten’ richten ze zich hiermee op de niet-kerkelijke mensen, maar vragen in die diensten wel aandacht voor de christelijke boodschap.

Ook Bob Dylan wordt behandeld. Mgr. Rob Mutsaerts is een fan van hem en kwam tot de conclusie dat de Nobelprijs voor de Literatuur voor Bob Dylan meer dan verdiend was: ‘Hij gaf de popmuziek hersens’. Kennelijk goede teksten dus! Verder in dit boek aandacht voor Paul Simon, Leonard Cohen, Santana, Nick Cave, Neil Young en anderen.” (1)

De cultuur evangeliseren

Mgr. Rob Mutsaerts, bisschop van ’s-Hertogenbosch, meent net als Clemens van Alexandrië namelijk, dat heidense culturen sporen van de christelijke boodschap bevatten. Dat geldt ook voor onze post-moderne cultuur. “Aangezien de Bijbelse waarheid van alle tijden is, moet het mogelijk zijn verbindingen te maken met de 21e-eeuwse cultuur en het evangelie. Dat kunnen films zijn, literatuur en popmuziek”. En zoals Paulus op de Aeropaag startte vanuit die voor hen bekende ‘buitenwereld’, kunnen wij in gesprekken “een gekend boek of film, die echo’s bevat van het evangelie, als uitgangspunt nemen [….] Zo kan schoonheid een wegwijzer zijn naar het transcendente, omdat het schone zelf ons kan aanzetten tot het besef van Schoonheid zelve als bron van alle schoonheid.” Hij vraagt zich dan ook wanhopig af: “Hoevelen in het pastorale veld zijn bereid om zich aan te passen aan de nieuwe tijd om het aloude evangelie te verkondigen in plaats van uit gemakzucht al te veel rekening te houden met sentimenten en veel bij het oude te laten?” Dat zou ook een vraag aan kerkmusici kunnen zijn. Mutsaerts ziet popmuziek echter alleen als vertrekpunt, niet als onderdeel van de liturgie. Sterker nog, “de traditionele liturgie is nu juist hetgeen jongeren trekt”, aldus de bisschop. Zelf luistert hij privé graag naar de blues, waar “heel wat kommer en kwel bezongen wordt […] de essentie van het leven”.

(Pop)liederen zonder transcendente dimensie zijn niet geschikt in de liturgie. Redactielid Erik Heijerman van het Gregoriusblad omschreef dit als volgt: “Dit soort liederen zou dus net zo goed door Claudia de Breij in het theater kunnen worden gezongen. Ze zijn ongetwijfeld van deze tijd. Maar waar gaat het in liturgische vieringen eigenlijk om, en welke liederen passen daar nu bij?”. (2)

Kanttekeningen

In zijn boek ‘En dan denk ik aan Brabant’ uit 2019, noemt Mutsaert verschillende voorbeelden uit de popmuziek, zoals Stand by me (Ben. E. King), Somebody to love (Jefferson Airplane), All along the watchtower en Blowing in the wind (Bob Dylan). Wel constateert hij, dat er rond begin jaren ’80 een breuk tussen popmuziek en Bijbel komt. Zeg maar tussen Cohens Hallelujah (1984) en U2’s Yahweh (2004). De passage ‘Pop goes the bible’ noemt artiesten uit latere tijd die het geloof terug laten komen in hun muziek:  Kanye West, Sam Smith, Black Eyes Peas, Coolio, Katy Perry, Mumford and Sons en U2. Zo is het nummer 40 van laatstgenoemde band gebaseerd op psalm 40. In het nummer No Method, No Teacher, No Guru (van Van Morrison) wordt deze tekst gevolgd door ‘Just you and I and nature and the Father and the Son and the Holy Ghost’.

Maar er zitten ook kanttekeningen aan. Moderne popmuziek tendeert soms naar het profaneren van het sacrale. Mutsaerts: “Ik herinner mij nog de ontmoeting van zanger Bono van U2 met paus Johannes Paulus II. De paus zette toen Bono’s zonnebril op. Mooi beeld. Het was mij niet duidelijk wie van deze beide wereldsterren bij wie op audiëntie kwam.” Sinds halverwege de jaren ’90 krijgt U2 overigens een steeds ambivalentere verhouding met het christelijk geloof. (3)

Beliebers en believers

Om het scherp te zeggen: Staat Christus of het popidool centraal? Een popzangers als Justin Bieber heeft miljoenen volgers, waarvan de fanatieke pubermeisjes ‘beliebers’ worden genoemd. Zijn grootste hit Baby is meer dan 2 miljard keer bekeken op YouTube. Geen kleine jongen dus in de popmuziek.

Kanye West kan zich op dat gebied niet met hem meten. Toen zijn eerste album ‘The College Dropout’ in 2003 verscheen werd het vierde nummer Jesus Walks door de leiders binnen de muziekindustrie als risicovol gezien, want zo’n openlijke geloofsbelijdenis zou nooit de radio halen. Het tegenovergestelde gebeurde, het werd een publiekslieveling en nog altijd één van de meest gedraaide nummers. Niet alle luisteraars/fans zijn diehard ‘believers in God’, maar de boodschap staat. In 2019 verscheen zijn album ‘Jesus is King’. In de media kwam in die tijd zelfs discussie over de oprechtheid van ‘celebrity-bekeringen’.

Maar ook zonder bekering kun je doorbreken in het seculiere wereldje. De Amerikaanse zangeres Lauren Daigle won een jaar of tien geleden het tv-programma ‘American Idol’. In 2015 kwam haar beroemde liedje You Say uit, dat niet alleen in het christelijke circuit razendsnel ging, maar ook vele hitlijsten bestormde en prijzen won. Inhoudelijk weigert ze water bij de wijn te doen of te kiezen tussen gospelmuziek en seculiere muziek. Hoeft ook niet, want met haar talent en stem omarmt iedereen haar boodschap. (4)

Muziekbijbel.nl

Als je het over popmuziek en de Bijbel hebt, kun je niet heen om de website https://muziekbijbel.nl/! De samensteller van deze website is Wilbrand Rakhorst van de Stichting Muziekbijbel. Hij omschrijft het doel als volgt: “Muziekbijbel wil een laagdrempelig platform zijn voor gesprekken rondom popmuziek en bijbel, rondom popmuziek en God. De website biedt de mogelijkheid tot uitwisseling van tips rondom deze thema’s. Verder wil muziekbijbel actief meewerken aan gespreksmogelijkheden door het aanbieden van muziekbijbellessen voor leraren (professioneel of vrijwillig). Ook wil zij inspiratie bieden voor vieringen (groot en klein) zowel buiten als binnen de kerk.” Een voorbeeld: “Je zit regelmatig in het café met je vrienden en je wilt wel eens wat serieuze gespreksstof inbrengen via de muziek die je om je heen hoort.”

Bij de liederen staan de gebruikte Bijbelteksten vermeld en soms de thema’s van de liedtekst. Rakhorst hoopt dat op deze manier de popliederen gebruikt kunnen worden voor christelijk clubwerk, catechese, jongerenbijbelstudies, jeugdevangelisatie, (youth) Alpha cursus, etc.

 

Benieuwd naar voorbeelden en wil je meer lezen? Ga dan snel naar het tweede deel van het artikel!

 

 

Referenties en voetnoten:

* C. Matsinger, Heilige Herrie. Geloven in de popmuziek, ISBN 9789463691017, € 16,90, uitg. Buijten & Schipperheijn Motief, 160 blz., 2020. Voor meer info: https://heilige-herrie.nl/

* F. van Omvlee, Jan Andries de Boer, Piet van Die, Van Elvis-Viering tot U2-dienst, het gebruik van popmuziek in de kerk, 144 blz., ISBN 9789023955245, paperback, € 16,99, KokBoekencentrum.

Voetnoten:

1) R. Hoogenboom; bespreking van F. van Omvlee, Jan Andries de Boer, Piet van Die, Van Elvis-Viering tot U2-dienst, het gebruik van popmuziek in de kerk, in: KDOV-blad Herfst 2019, blz. 39-40; zie ook recensie door M. Hoondert, Popmuziek in de kerk in: Gregoriusblad, nr.3, sept. 2020

2) R. Mutsaerts, En dan denk ik aan Brabant … Brandt daar nog licht, 2019, blz.101, 110-112, 131-132, 171-173, 203; E. Heijerman, Van deze tijd?, in: Gregoriusblad, nr.4, 2020, blz.3

3) R. Mutsaerts, En dan denk ik aan Brabant, blz. 39-41, 123, 128, 134-138, 140-141, 147-148

4) E. Hendrix, Koning Christus of vals idool? Hoe bekeerde popsterren onze cultuur beïnvloeden, in: Katholiek Nieuwsblad, nr.47, 22 nov. 2019; A. Ramaker, ‘Met haar stem overwint ze alle drempels’, in: EO-Visie, nr.51-52, 21 dec.’19-3 jan.’20, blz.52-54

5) F. Kazenbroot, Op weg naar huis. Twee stemmen in een lied van Leonard Cohen, in: Herademing, nr.104, juni 2019, blz.13-16; R. Mutsaerts, En dan denk ik aan Brabant, blz.31

6) E. Hendrix, bespreking ‘Liefdesgeboden’ in: Katholiek Nieuwsblad, nr.39, 27 sept. 2019, blz.8-9

7) De gevoelens, de liedjes, in: Omega, 2014, nr.2, blz.24-26

8)  interviews op https://visie.eo.nl/artikel/2021/01/nieuw-boek-heilige-herrie-van-corjan-matsinger – ook in EO-Visie, nr.5, 30 jan.-5 febr. ’21 en https://cip.nl/cip+/82826-popmuziek-bouwt-corjan-matsinger-op-in-geloof/

9) A. Knevel, Roekeloze liefde, EO-Visie, nr.51-52, 19 dec.’20-1 jan.’21, blz.79; https://visie.eo.nl/artikel/2018/06/het-verhaal-achter-het-lied-reckless-love

Wil je meer artikelen lezen? Neem een abonnement op Omega Magazine. Kijk daarnaast ook op onze Instagram en FB-pagina 

Geef een antwoord